ПАЙДА БОЛУ МЕХАНИЗМІ. 11 глава

Енді таяқшаға жарық әсер еткен кездегі жағдайды қарастырайық. Жұтылған жарық кванты әсерінен родопсиннің опсин мен ретинальға ыдырауы дискіде Са²⁺ иондарының бөлінуіне алып келеді. Пайда болған Са²⁺ иондары циклды гуанозин монофосфаттының натридың иондық каналдарына әсерін төмендетеді, нәтижесінде Na⁺ иондық каналдары жабылып, натрий ионының мембрана арқылы ішке енуі тоқтайды, ал К⁺ иондарының тасымалы бірқалыпты, өзгеріссіз қалады.

Осылайша пайда болған потенциалды «ерте фоторецепторолық потенциал(ЕФП)» деп атайды, оның шамасы 5 мВ аспайды және 1 мс уақытқа созылады, ал 1 мс кейін «кеш фоторецепторолық потенциал(КФП)» пайда болады. ЕФП мен КФП пайда болу механизмдері әр түрлі. ЕФП жарық әсерінен родопсин молекуласының метародопсин-ІІ дейінгі түрлену кезінде пайда болса, КФП метародопсин-ІІ пайда болған соң, иондардың қозғалысы нәтижесінде пайда болады және амплитудасы жұтылған жарық кванттары санына тәуелді. Бұл құбылыс, родопсиның метародопсин-ІІ айналуы мезгілінде өзінің максимал мәніне жетеді.

Жұтылған бір жарық кванты 100-300 дейін натрий каналдарын жабады, әзірше бұл құбылыстың қалай жүретін, белгісіз. Осының нәтижесінде таяқшадағы потенциалдың полярлығы өзгереді, ендігі жерде оның табиғаты К⁺ ионына байланысты болады(14- сурет).

14 сурет. Таяқшаға жарық әсер еткен кездегі әрекет потециалының пайда болуы.

Осылайша пайда болған фоторецепторлық потенциал (оны әрекет потенциалы деп атауға болады), таяқша мембраналары арқылы синап аймағының алдыңғы бөлігіне жетіп, ондағы медиаторлардың синап саңлауына өтуін қамтамасыз етеді, ол өз кезегінде биполярлы нерв жасушасын қоздырады. Осылайша нерв жасушасында пайда болған әрекет потенциалы, нерв импульсі түрінде көру нерві арқылы, мидың көру орталығына жетеді.

Енді түрлі түсті көру механизмін талдайық. Біздің түрлі түсті көруімізді тор қабатында орналасқан құтышалар қамтамасыз етеді. Жарық әсерінен таяқшаларда болатын құбылыстар құтышаларда өзгеріссіз орын алады, тек мұндағы көру пигменті родопсин емес, одан бөлек иодопсин ақуызы. Иодопсин ақузы да жарықты сезгіш 11 цис-ретиналь түрдегі хромофорға жатады.

Көз торында, жарықты жұту спектрі мен фотобиологиялық әсерлері бойынша бір бірінен өзгеше, үш түрлі құтышалар бар. Олардың бір бірінен айырмашалығы тек ретиналды ақуызбен байланыстыратын энергияның әр түрлі болуында, соның әсерінен иодопсин молекуласы көрінетін жарықтың l= 440 нм, l= 540 нм және l= 590 нм сәйкес келетін толқындарын жақсы жұтады, бұл толқындар көк, жасыл және қызыл түске сәйкес келеді (15 сурет).

Монохроматты жарық тек бір түрлі ғана құтышаны қоздыра алады, ал күрделі жарық болса үш түрлі құтышаны, жарық толқыны ұзындығына байланысты қоздырады. Осындай құбылыс нәтижесінде түрлі түсті көру мүмкін болады.

Көз торында үш түрлі құтышаның біреуінің болмауы немесе оның өз қызметін дұрыс орындамауы, көздің түрлі түсті дұрыс ажырата алмауына алып келеді, мұндай көздің кемшілігін дальтонизм деп атайды.

15 сурет

Жалпы, құтышаның жарықты сезу қабілеті таяқшаға салыстырғанда төмен болғандықтан, денелердің түрлі түсті болып көрінуі үшін олардың жарықтылығы жоғары болуы қажет, ал жарықтылығы төмен болғанда, құтышалар өз қызметін ойдағыдай атқара алмайды, мұндайда таяқшалар қызметке кіріседі, соның әсерінен кеш құрымда, қараңғылау кезеңде дененің түсі сұр болып көнінеді.

ТАҚЫРЫП БОЙЫНША СТУДЕНТТІҢ ӨЗІ ӨЗІ ТЕКСЕРУІНЕ АРНАЛҒАН ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ

1. Кейбір адамдардың көздері дене кескінін ....

1. тор қабаттың сыртына фокустайды, көздің мұндай кемшілігін.....

2. тор қабаттың, 2F қашықтыққа фокустайды, көздің мұндай кемшілігін.....

3. тор қабаттың алдына, 3F қашықтыққа фокустайды, көздің мұндай кемшілігін.....

A.жақыннан көргіштік деп атайды, оны жөндеу үшін...

B. алыстан көргіштік деп атайды, оны жөндеу үшін...

C. көз кемшілігі деп атайды, оны жөндеу үшін...

a) жинағыш линза қолданамыз.

b) шашыратқыш линза қолданамыз

c) лупа қолданамыз

2. Көздің кез келген қашықтықтағы денені анық көру қабілетін...

1. астигматизм деп атайды. Көздің бұл қабілеті...

2. сфералық аберация деп атайды. Көздің бұл қабілеті...

3. дисторция деп атайды. Көздің бұл қабілеті...

4. аккомодация деп атайды. Көздің бұл қабілеті...

A.шашыратқыш линза қолдану арқылы іске асырылады.

B. линзаның фокус аралығын өзгеруту арақылы іске асырылады.

C. көз бұршағының қисықтығын өзгерту арқылы іске асырады.

3. Кейбір адамдардың көздері дене кескінін ....

A.тор қабатқа жеткізбей, оның алдына фокустайды, көздің мұндай кемшілігін.....

B. тор қабатқа жеткізбей, 2F қашықтыққа фокустайды, көздің мұндай кемшілігін.....

C. тор қабаттың сыртына, 3F қашықтыққа фокустайды, көздің мұндай кемшілігін.....

1. жақыннан көргіштік деп атайды, оны жөндеу үшін...

2. алыстан көргіштік деп атайды, оны жөндеу үшін...

3. көз кемшілігі деп атайды, оны жөндеу үшін...

I. жинағыш линза қолданамыз.

II. шашыратқыш линза қолданамыз

III. лупа қолданамыз

4. Линзаның формуласы мына түрде жазылады....

A.1/f + 1/d = 1/F , мұндағы D …..

B. 1/F + 1/D = F, мұндағы D …..

C. 1/F – 1/D = 1/f, мұндағы D …..

1. линзаның оптикалық күші деп аталады және оның өлшем бірлігі....

2. линзаның фокусы деп аталады және оның өлшем бірлігі....

3. линзаның қисықтық радусы деп аталады және оның өлшем бірлігі....

a. метр² , ал формуладағы F….

b. диоптрии, ал формуладағы F….

c. метр^-2, ал формуладағы F….

I. линзаның фокусы деп аталады, оның өлшем бірлігі...

II. линзаның үлкейту коэффициенті деп аталады, оның өлшем бірлігі...

III. линзаның аберациясы деп аталады, оның өлшем бірлігі..

α) метр.

b) Град.

g) Радиан.

11 дәріс. ТЫНЫС АЛУ БИОФИЗИКАСЫ

Адам өкпесі бірнеше қызмет атқарады, біріншіден, ол газ алмасуды іске асырады, яғни атмосферадағы оттегі газын қанға жеткізеді, керісінше қандағы көмірқышқыл газын сыртқа шығарады. Осы арқылы қанның рН бір қалыпты деңгейде ұстап тұруға мүмкіндік береді.

Өкпе арқылы біз қоршаған ортадан температурасы төмен, қанықпаған су буын жұтып, температурасы адам денесі температурасына дейін жоғарылаған және су буына қаныққан ауаны қайта шығарамыз, осы арқылы өкпе ағзаның жылулық және сұйықтық тепе теңдігін сақтау процесіне де қатысады. Сонымен қатар өкпе адамның дауыс шығарудағы басты элементі болып табылады.

Қалыпты жағдайда тыныс алу кезінде өкпе арқылы минутына 6 литр ауа өтеді, оны қалыпты тыныс алу (ҚТА) көлемідеп атайды. Жұтқан ауаның 20% оттегі, олай болса өкпе арқылы минутына 1,2 литр оттегі газы айдалады. Жұтылған ауаның 80% инертті газ азот, 20% оттегі газы, ал өкпеден қайта шығарылған ауаның 80% азот, 16% оттегі және 4% көмірқышқыл газ болады. Бір тәулік ішінде өкпеде 0,5 кг (400 л) оттегі газы жұтылады, сонымен қатар шығарылған ауа арқылы 0,5 кг суды жоғалтамыз, ол қайта шығарылған ауаны су буымен қанықтыруға жұмсалады. Ер адамдардың тыныс алу (дем алу мен дем шығару) жиілігі минутына 12 рет болса, әйелдерде 20, жас балалар мен нәрестелерде 60 ретке дейін жетеді.

Жай және терең тыныс алу кезіндегі өкпе көлемінің көрсеткіштері өкпенің функционалдық күйін сипаттатын диагностикалық мәлімет болып табылады. Өкпе көлемі спирометр деп аталатын құралмен өлшенеді. 2 суретте спирометр арқылы анықталған тыныс алудың түрлі кезіне сәйкес келетін пневмограмма берілген. Берілген пневмограммада бір қалыпты тыныс алу кезіндегі өкпе көлемі дем алудың соңында 3,2 л ден, дем шығарудың соңында 2,2 л дейін өзгерген. Осы өзгеріс қалыпты тыныс алу(ҚТА) көлемі деп аталады(берілген мысалда ол 1 л тең). Сонда тыныс алу көлемі деп - бір рет дем алу көзінде өкпе жұтқан ауа көлемін айтамыз. Қалыпты жағдайда ересек адамдар үшін ҚТА 0,5-0,8 л тең.

Бір қалыпты дем шығарудан соң өкпеде біраз ауа қалады, оны функционалды қалдық көлем (ФҚК) деп атайды, оның көлемі 2,5 л шамасы болады. Максимал дем шығару кезіндегі спирометрдің көрсетуі өкпенің жалпы сиымдылығы (ӨЖС) деп аталады, жоғарыда берілген пневмограммада ол 6 л тең. Максимал терең дем алу көлемі мен қалыпты дем алу көлемдерінің айырымы дем алудың резервтік көлемі (РК_ДА) деп аталады, оның шамасы 3 л болады, ал қалыпты дем шығару көлемі мен максимал(терең) дем шығару көлемдерінің айырмалары дем шығарудың резервтік көлемі (РК_ДШ) деп аталады, оның шамасы 1,3 л болады.

Максимал терең дем шығарғанмен өкпеде біраз ауа қалады, оны қалдық көлем (ҚК) деп атайды, оның көлемі шамамен 1,2 л болады.

Максимал терең дем алу мен максимал(терең) дем шығару көлемдерінің айырмалары өкпенің тіршілік сиымдылығы (ӨТС) деп аталады, берілген пневмограммада ӨТС 5 л тең. Өкпенің өмірлік сиымдылығы өкпенің жалпы көлемі- ӨЖК (пневмограммада- 5 түзумен көрсетілген) мен қалдық көлемнің - ҚК (пневмограммада - 4 түзумен көрсетілген) айрымына тең.

1 сурет. 1- дем алудың резервтік көлемі, 2- дем алу көлемі, 3- дем шығарудың резервтік көлемі, 4- қалдық көлем, 5- өкпенің жалпы көлемі, 6- өкпенің өмірлік сиымдылығы, 7- функциональнды қалдық сиымдылық, 8- қалыпты тыныс (дем алу мен шығару) алу үрдісі, 9- терең тыныс алу үрдісі.

Өкпенің өмірлік сиымдылығының сан мәні, өкпенің қаншалықты дұрыс немесе бұрыс қызмет атқаратындығын көрестеді. ӨӨС сан мәні жеке тұлғаның дене шынықтыруына тікелей байланысты болады, сондықтан денсаулығы жақсы, дене шынықтыумен айналысқан еркектер үшін оның мәні 4,5-5 л, әйелдер үшін 4-4,5 л тең болады.

Өкпеде «өлі кеңістік (ӨК)» деп аталатын аймақ бар, оған трахея, бронхылар мен альвеолалар алып жақтан кеңістіктер жатады, бұл аймақта газ алмасу болмайды, тек газдар тасымалданады. Енді осы «өлі кеңістіктің» көлемін анықтайық. Біз дем алатын ауаның 80% азоттан, 20% оттегі газынан құралады, көмір қышқыл газы тіптен болмайды, ал өкпеден қайта шығарылған ауаның 80% азоттан, 16% оттегінен, 4% көмірқышқыл газынан тұрады. Бұл орташа мәліметтер, шын мәнінде дем шығарудың бастапқы кезеңінде өкпеден шыққан ауада СО₂ көмір қышқыл газы 4 % шамасы болады. Кейін трахея мен бронхыларда қалып қойған оттегі газы, альвелоларда оттегіні беріп, көмір қышқыл газын шығарады, осының нәтижесінде шығарылған ауаның соңғы порцияларында СО₂ шамасы 6 % дейін жетеді. Осы мәліметтерді пайдаланып мына теңдеуді жазамыз:

ТК× 4% = (ТК- ӨК)× 6%,

мұнан ӨК = 1/3× ТК.

Сонымен өлі кеңістік 180-200 мл болады. Өкпенің өмірлік сиымдылығының мәнін теориялық жолмен Людвиг теңдеуі арқылы анықтауға болады:

Ер адам үшін ӨТС = 40 × бойы (см) + 30 × салмағы (кг) – 4400, әйел үшін ӨТС = 40 × бойы (см) + 10 × салмағы (кг) – 3800.

ӨӨС мәнінің 15% төмендеуі өкпе патологиясының бар екендігін көрсетеді, бірақ адам жасының ұлғайуына сәйкес ӨӨС мәні төмендейтіндігін ескеру керек.

Ер адамдар үшін ӨӨС мәні

№1 кесте

Әйелдер үшін ӨӨС

№2 кесте

ТАҚЫРЫП БОЙЫНША СТУДЕНТТІҢ ӨЗІ ӨЗІ ТЕКСЕРУІНЕ АРНАЛҒАН ТЕСТ СҰРАҚТАРЫ

1. Тыныс алу деп–ағза жасушаларының қоршаған ортамен...алмасуын айтады.

a) су мен жылу…;

b) көмірқышқыл газы , оттегі және газ…;

c) жарық және зат…;

d) энергия…

e) қоректенетін зат…

2. Тыныс алу үшін өкпе...

А) альвеолдардағы қысым сыртқы атмосфералық қысымнан жоғары болуы керек. Соның нәтижесінде...

В) альвеолдардағы қысым сыртқы атмосфералық қысымнан төмен болуы керек. Соның нәтижесінде...

С) альвеолдардағы қысым сыртқы атмосфералық қысымға тең болуы керек. Соның нәтижесінде...

1. ауа өкпеге енеді, бұл процесс .....

2. ауа өкпеден сырқа шығады, бұл процесс...

І. альвеолардағы қысым атмосфералық қысыммен теңескенде ауа қозғалысы тоқтайды.

ІІ. альвеолардағы қысым атмосфералық қысыммен теңескенде ауа қозғалысы басталады.

ІІІ. альвеолардағы қысым атмосфералық қысымнан артқанда ауа қозғалысы тоқтайды.

3. Спирометрияда графикалық жолмен зерттеу нәтижелерін тіркеу арқылы алынған графикалық сызбаны ... деп атайды.

a) энцефалограмма…;

b) спирограмма…;

c) миограмма…;

d) кардиограмма…;

e) ретинограмма…

4. Дем шығару фазасында өкпедегі....

a) қан айналуы әсерінен өндірілетін күш әсер етеді, нәтижесінде...

b) серпімді ретракция әсерінен өндірілетін күш әсер етеді, нәтижесінде …

c) механикалық жұмыс әсерінен өндірілетін күш әсер етеді, нәтижесінде …

1. альвеолдардағы қысым атмосфералық қысыммен артық болды. Сондықтан...

2. альвеолдардағы қысым атмосфералық қысыммен кем болды. Сондықтан ....

3. альвеолдардағы қысым атмосфералық қысымға тең болды. Сондықтан ....

І. өкпедегі ауа бір қалыпты күйде қалады.

ІІ. өкпедегі ауа бір сыртқа шығады.

ІІІ. өкпедегі ауа жылынады.

5. Тыныс алу көлемі деп ...

a) дем шығарған кезде .

b) дем алу кезінде …

c) өкпенің жалпы көлемін…

1. өкпе жұтқан ауа көлемін айтады. Ол ....

2. өкпе шығарған ауа көлемін айтады. Ол ....

І. 1200 -1500 мл болады.

ІІ. 300-500 л болады.

ІІІ. 500-800 мл болады.

6. Тыныс алу жиілігі деп...

a) бір минут ішіндетыныс алу циклының санын.

b) бір секунд ішіндегі тыныс алу жиілігін

c) барлық альвеолдардың санын. .

d) тыныс алудың секунтық көлемін айтады.

e) тыныс алудың минуттық көлемін айтады.

7.Өкпенің қалдық көлемі деп толық дем шығарғаннан кейін ... көлемін айтады.

a) тек альвеолардағы ауа...

b) тыныс алудың минуттық…

c) тыныс алу…

d) өкпеде қалатын ауа…

e) резервті…

8. Қалыпаты жағдайда альвеолярлы көлем, тыныс алу көлемінің ... құрайды.

a) 80-90% ;

b) 60-70% ;

c) 40-50%;

d) 20-30%;

e) 100-110%

10. Альвеолға жететін және газ алмасуға қатысатын тыныс алу көлемінің бөлігін ... деп атайды.

a) тыныс алу жиілігі...

b) альвеолдардың саны...

d) альвеолярлы көлем…

e) минуттық альвеолярлы вентиляциясы...

11. Өкпе вентиляциясы, қалыпты жағдайда тыныс алу бұлшық еттерінің ырғақты жиырылуы кезінде ... үдеріс.

a) зат алмасатын…

b) ешқандай өзгеріс тудырмайтын…

c) дем алумен дем шығару ырғақты алмасып тұратын екі фазалы…

d) тек дем алуды қамтамасыз ететін екі фазалы…

e) тек дем шығаруды қамтамасыз ететін екі фазалы…

12. Өкпенің өмірлік сиымдылығы (ӨӨС) деп...

a) пациенттің қалыпты жағдайда жұтқан ауа көлемін атайды. Ол..

b) пациенттің жұтқан ең үлкен ауа көлемін атайды. Ол ..+

c) пациенттің қалыпты жағдайда шығарған ауа көлемін атайды. Ол..

1. ТК мен резервтік көлемнің қосындысына тең. ӨӨС шамамен...

2. ТК мен дем шығарудың резервтік көлемінің қосындысына тең. ӨӨС шамамен...

І. 8-10 л көлемінде тең болады.

ІІ. 10-12 л көлемінде тең болады.

ІІІ. 0,5-8 л көлемінде тең болады.

12 дәріс. УЛЬТРАДЫБЫСТЫ МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНУ. УЛЬРАДЫБЫСТЫҚ ЗЕРТТЕУ ҚҰРАЛЫ «АЛОКА-630».

Ультрадыбыс деп есту әсерін тудырмайтын, жиілігі 20 кГц-тен жоғары серпімді тербелістер мен толқындарды айтамыз. Көбіне мұндай тербелістерді электр тербеліс генераторы арқылы өндіреді, ол магнитострикция немесе кері пьезоэлектрлік әсері құбылысына негізделген. Магнитострикция құбылысы – айнымалы магнит өрісінің әсерінен ферромагнитті өзекшенің тербелуі, ал кері пьезоэлектрлік әсер – айнымалы электр өрісінің әсерінен пьезоэлектр пластиналарынын тербелуі. Екі жағдайда да өзекшемен немесе пьезе пластинкамен қоршалған ортада көлденең ультрадыбысты толқындар тарайды, әсіресе ол резонансты жиіліктерде қатты байқалады.

Ультрадыбыстың таралу жылдамдығы дыбыс толқындарындай, бірақ толқын ұзындығы біршама кіші, сондықтан ультрадыбыс толқындары оңай фокусталады.

Ультрадыбыс толқының интенсивтілігі 1 сантиметр квадрат ауданға ондаған ватт, ал фокусталғанда бірнеше жүздеген немесе мыңдаған ваттқа дейін жетеді.

Ультрадыбыс толқындары тығыздықтары әр-түрлі екі орта шекарасында шағылады және сынады, толқынның екі орта шекарасында шағылу дәрежесі толқын кедергісінің қатынасына тәуелді. Жиілігі 2,5 МГц УД-толқыны 24 сантиметрге дейін денеге енеді, 3-3,5 МГц – 16-18 сантиметрге дейін, 5 МГц – 9-12 см, 7,5 МГц – 4,5 сантиметрге дейін енеді. УД-толқынының жиілігі жоғары болған сайын оның өте кішкентай нәрселерді дәлірек байқау мүмкіндігі артады.

Ультрадыбысты медицинада пайдалану оның заттарға механикалық, физико-химиялық, биологиялық және жылулық әсер етуіне негізделген.

УД-толқындарының механикалық әсері заттардың микроқұрылымының деформациясымен байланысты, яғни толқын әсерінен дене құрамындағы молекулалар тербеліске түседі.

УД-толқындардың интенсивтілігі артқанда заттардың құрылымының бұзылуы байқалады. Бұйректегі тастарды майдалайтын УД-емдеу аппаратының жұмысы толқындардың осы қасиетіне негізделген. Ал сұйықтарда бұл кавитация тудырады, яғни сұйық ортада газ немесе сұйық буымен толтырылған микроқуыстар пайда болуы. Олар бір-біріне жақындандасып, үлкен қысыммен соқтығысады. Бұл процесс ортаның иондануына, молекулалардың дисоциациялануна, сондай-ақ жылудың пайда болуына алып келеді. УД-толқындарының әсерімен вирустар, бактерияларды өлтіруге болады. Сондықтан оны стерилизациялауда пайдаланады. Ал УД-ның азғана қуаты әсерінен жасуша мембранасының өтімділігі артады да, ұлпадағы зат алмасу процессі күшейеді.

Медициналық практикада УД-толқындары диагностикалық және емдік мақсаттарда қолданылады.

УД зерттеу (УДЗ) ультрадыбыстың әр-түрлі тығыздықтағы ұлпалармен бөлініп тұрған шекарадан шағылу құбылысына негізделген.

УДЗ құрылғысы үздіксіз және импульсті режимдегі УД-толқындарын шығаратын пьезоэлектрлік генератордан, биологиялық денеден шағылған УД толқындарын қабылдайтын пьезоэлектрлік датчиктен, оның сигналдарын өңдейтін микропроцессордан, кескінді бақылайтын монитордан т.б. көптеген қосымша бөліктерден тұрады.

Барлық ультрадыбыстық диагностикалық аппараттар локация принципі бойынша жұмыс істейді. Екі орта шекарасынан шағылғын сәуле және негізгі сәуленің ортадан шағылу және таралу уақытының әр түрлі болуы, объектінің орналасу тереңдігін анықтауға, ал датчикті қозғалта отырып олардың пішінін білуге болады.

Датчик қабылдаған УД микропроцессорда өңделіп кескін құрылғысына жіберіледі. Осы арқылы дәрігер мониторда дененың бөлігінің кескінін, мүшелердің пішінін (формасын) сондай-ақ ондағы жаңа пайда болған нәрселерді (ісік, тастар т.б.) көре алады.

УД-толқындары сондай-ақ қан ағыны жылдамдығын өлшеуде де қолданылады. Бұл әдіс Доплер эффектісіне негізделген.

Доплер эфффектісі деп – бір-біріне қатысты қозғалыс кезіндегі негізгі УД толқын мен оның шағылысқан толқыны арасындағы жиіліктің өзгеруін айтады. Жиіліктің әр-түрлі болуына қарай зерттелген дене қозғалысыынң жылдамдықты анықтауға болады. Доплерография әдісінде қозғалыстағы эритроциттен шағылған ультрадыбыс жиілігі, датчиктен шыққан негізгі сәуле жиілігінен өзгеше болады. Негізгі толқынмен салыстырғанда, шағылған ультрадыбыстың жиілігінің артуы немесе кемуі қан ағыны бағытына байланысты (датчикке-қарай немесе оған қарсы). Қан ағыны жылдамдығы қаншалықты үлкен болса, шағылған ультрадыбыс жиілігі соншалықты үлкен жиілікке өзгереді. Осы мәліметтерді салыстыра отырып, УДЗ құралының микропроцессоры қан ағыны жылдамдығын есептейді.